موکوزیت دهان، همچنین استوماتیت نیز نامیده می شود ودرحدود 40% از بیماران از عوارص ناشی از شیمی درمانی و رادیو تراپی سرطان رخ می دهد و از اثرات موضعی تابش به مخاط دهان می باشد ،موکوزیت دهانی در واقع التهاب مخاط دهان است که از قرمزی تا زخم های شدید را در بر می گیرد،علائم موکوزیت متفاوت است درد و ناراحتی تا ناتوانی برای تحمل غذا تا مایعات ،موکوزیت همچنین ممکن است توانایی بیمار را برای تحمل شیمی درمانی یا رادیوتراپی را محدود کند ،موکوزیت می تواند یه شدت و شدید باشد و مشکلاتی را در ادامه روند درمان سرطان به وجود آورد ،بیماران درگیر به موکوزیت به دلیل مخاط آسیب دیده و کاهش ناشی از شیمی درمانی مستعد ابتلا به عفونت های فرصت طلب در دهان هستند ،و همچنین مشکلات گفتاری می تواند اتفاق بیافتد بنابراین پیشگیری یا کاهش علایم آن بسیار حائز اهمیت است
گزینه های درمان
بسیاری از درمان های مختلف برای پیشگیری یا درمان موکوزیت استفاده می شوند*
پروتکل های کلی مراقبت از دهان*
مداخلاتی برای کاهش سمیت مخاطی شیمی درمانی *
دهانشویه هایی با عملکرد ترکیبی*
عوامل تعدیل کننده ایمنی*
بی حس کننده های موضعی*
ضد عفونی کننده ها*
ضد باکتری، ضد قارچ و عوامل ویروس *
موانع پوششی مخاطی*
سیتوپروتکتانت ها*
محرک سلول های مخاطی؛*
روان درمانی *
مسکن ها*
پروتکل های مراقبت از دهان
پروتکل های مختلفی در مبحث رژیم های درمانی و مراقبتی در چگونگی پیشگیری از موکوزیت ارائه شده است ،این پروتکل ها معمولا شامل اعمال دندانپزشکی برای ار بین بردن پوسیدگی ها و درمان بیماری های لثه قبل از شیمی درمانی یا پرتو درمانی و همینطور تمیز کردن مکرر دهان با محصولات متنوع ، درمان های ضد میکروبی و التهابی به منظور پیشگیری از بیماری های جدید در دهان ،با این حال مطالعات تجربی کمی از اثر بخشی پروتکل ها در پیشگیری از موکوزیت در هنگام در مان های سرطان وجود دارد ،البته باید به این قضیه توجه داشت که سلامت دهان نقش بسزایی در پیشگیری از مو کوزیت می شود
مداخلاتی که سبب کاهش سمیت مخاطی شیمی درمانی می شود
مداخلات مورد استفاده برای به حد اقل رساندن سمیت مخاطی شامل آلوپورینول و سرما درمانی می باشد، آلوپورینول به صورت 4 تا 6 بار در روز به عنوان پروفیلاکسی توصیه می شود ، کرایوتراپی یا سرما درمانی نیز باعث ایجاد انقباض موضعی عروق و در نتیجه کاهش جریان خون به مخاط می شود .
برای داروهای سیتوتوکسیک و نئوپلاست مانند فلوراسیل 5 که دارای نیمه عمری کمی هستند که در مواقعی به صورت بولوس تزریق می شوند کرایو تراپی می تواند باعث کاهش رسیدن این داروها به غشاهای مخاطی دهان شود و با کاهش فعالیت سیتوتوکسیک این داروها به عنوان روشی ارزان و موثر در به حد اقل رساندن علائم موکوزیت استفاده شود
دهانشویه با عملکرد ترکیبی
انواع مختلف دهانشویه شامل بنزیدامین هیدروکلراید،کورتیکواستروئید ها و بابونه است،بنزیدامین هیدروکلراید درارویی درای اثرات ضد التهابی ، ضد درد،تب بر ،تسکین دهنده و ضد میگروب است که به صورت دهانشوی در پیشگیری و درمان موکوزیت موثر است .شواهد خوبی مبنی بر موثر بودن دهانشویه بنزیدامین هیدروکلراید در بهبود علائم موکوزیت ناشی از تشعشع در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن وجود دارد ، با این حال تحقیقات بیشتری در مورد اثر بخشی آن بروی موکوزیت ناشی از شیمی درمانی نیاز است ، در مورد بابونه نیز اثرات ضد التهابی و ضد اسپاسم گزارش شده است با این حال هیچگونه مدرک قطعی درباره اثر بخشی آن وجود ندارد
عوامل تعدیل کننده ایمنی
اثربخشی کلنی عوامل محرک و ایمونو گلوبولین بررس شد ، گرانولوسیت – ماکروفاژ
عامل تحریک‌کننده تشکیل کلنی و گرانولوسیت عامل تحریک کننده کلنی سیتوکین های هستند که با تحریک خونسازی و تعدیل عملکرد لکوسیت ها اثر بخشی بالایی در پیشگیری وکاهش علائم موکوزیت دارند ، اما نتایج یک مطالعه کوچک جی _سی اس اف نشان می دهد تجویز به صورت زیر جلدی در پیشگیری و کاهش موثرتراست .در حالی که شواهدی از میزان اثر بخشی بالاتر آن در بیماران مبتلا به سرطان سر و کردن که تحت درمان شیمی درمانی هستند نسبت به بیمارانی که مورد پرتو درمانی قرار گرفته اند وجود دارد .
بی حس کننده های موضعی
داروهای بی حسی موضعی به عنوان بخشی از مراقبت های دهان می باشند ولی به ندرت در مورد اثر بخشی مورد مطالعه قرار گرفته اند ،داروهایی مانند لیگنوکائین و زایلوکائین در شستشوی دهان برای بیمارانی که درد موکوزیت شدید دارند مورد استفاده قرار میگرند ،در مقایسه بین دیکلونین، لیگنوکائین ویسکوز با 1%، کوکائین و محلولی حاوی کائولنن-پکتین،دیفن هیدرامین و سالین دیکلونین در تسکین درد بهتر عمل میکند و موثرتر است .
ضد عفونی کننده ها
طیف وسیعی از محلول های ضد عفونی کننده از جمله کلر هگزیدین ، پوویدون ید و هیدروژن پر اکسید مورد بررسی قرار گرفت ودر بررسی ها کلرو هگزیدین که یکی از پر کاربردترین دهانشویه هاست در پیشگیری از هر دو نوع میکوزیت ناشی از شیمی درمانی و میکوزیت ناشی از پرتودرمانی درای اثر بخشی بالاتر بود و در تحقیقات دیگری مشخص شد که غرغره پوویدون ید برای پیشگیری از موکوزیت در بیماران مبتلا به سرطان خون موثر تر است ولی در کل مراقب از دهان به صورت سیستمی مهمتر از شستشوی دهان با دهانشویه است
آنتی باکتریال، ضد قارچ و عوامل ویروسی
بسیاری از رژیم های مراقبت از دهان شامل درمان های آنتی باکتریال ،ضد قارچ و ویروس و تمیز کردن دهان از میکروب های بیماری زا است ، عوامل ضد میکروبی مورد استفاده عبارتند از
نیستاتین، کلوتریمازول و پی تی آ ،نیستاتین که یک دهنشویه ضد قارچ قدرتمند است در مقایسه بین سالین و دارو نماها اثر بخشی مهمی از خود در موکوزین شدید یا زخمی نشان نداد،کلوتریمازول به تنهایی یا با ترکیب پلی میکسین بی و توبرامایسین موثر تر است ،پاستیل های آنتی بیوتیکی طراحی شده برای دهان هم با حل شدن برای ضد عفونی کردن مخاط کاربرد دارند ،همینطور پاستیل های حاوی پلی میکسین ایی ، توبرامایسین و آمفو تریسین بی نیز در از بین بردن قارچ ها و ایجاد پوشش ضد قارچی و ضد میکروبی موثر هستند اینها معمولا به عنوان پاستیل پی تی آ شناخته می شوند ، برخی شواهد نشان می دهد پاستیل پی تی آ در پیشگیری از موکوزیت ناشی از رادیوتراپی در بیماران مبتلا به سرطان دارای اثر بخشی است ولی هنوز هیچ داده ای از اثر بخشی آن در موکوزیت ناشی از شیمی درمانی وجود ندارد
آسیکلوویر یک عامل ضد ویروسی است که در پیشگیری از ویروس هرپس سیمپلکس در بیماران سرطانی بدلیل ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن کاربرد دارد
موانع مخاطی و پوششی
سوکرالفات یک دی ساکارید سولفاته است که جذب نمی شود ،بلکه از طریق الکترواستاتیک به زخم معده می چسبد و به عنوان مانعی در برابر محرک ها عمل میکند و باعث بهبود می شود،تعدادی از عوامل دیگر در عملکرد به عنوان پوشش و موانع مخاطی برای به حداقل رساندن و پیشگیری ار موکوزیت ناشی از رادیو تراپی موثر هستند که شامل سدیم آلژینات ، کائولن-پکتین، فیلم بسته بندی پلاستیکی،محافظ تشعشع و آنتی اسید البته تحقیقات درباره میزان اثر بخشی آن ها کم است و نیاز به مطالعات بیشتر است
سیتوپروتکتانت ها
بتاکاروتن ((پرو ویتامین ای )،ویتامین ای و اکسپن تیفیلین خواص محافظت سلولی دارند و در بیمارن سرطانی در موکوزیت ناشی از درمان های ستوتوکسیک کاربرد دارند
محرک سلول های مخاطی
درمان لیزر کم انرژی ممکن است باعث افزایش تکثیر سلول های مخاطی و ترمیم زخم ها می شود و به عنوان درمانی برای موکوزیت ناشی از رادیوتراپی و شیمی درمانی کاربرد دارد
در تحریک سلول های اپیتلیال نیترات نقره در تحریک سلول های مخاطی و تکثیر آن موثر است و شواهد نشان می دهد که نیترات نقره در جلوگیری از تشعشعات موکوزیت گلوتامین که یه منبع اصلی انرژی برای مخاط سلول های اپیتلیال و تحریک کننده است نقش دارد.
روان درمانی
مداخلات روانشناختی برای مدیریت درد مداوم سرطان مورد اهمیت است ، تکنیک های روان درمانی تست شده شامل آموزش رفتار شناختی ،آموزش تمدد اعصاب و تصویر سازی هیپنوتیزم و پشتیبانی درمانگر باعث کاهش درد دهان در بیماران می شود همچنین
مصرف داروهای ضد درد اپییوئیدی تفاوت زیادی با تکنیک های روان درمانی آنچه در بالا گفته شد در کاهش درد بیماران ندارد
داروهای ضد درد
بیمارانی که تحت پیوند مغز استخوان قرار می گیرند دجار موکوزیت شدید می شوند و نیاز به درمان تهاجمی با استفاده از مواد افیونی داخل وریدی دارند که مرفین از جمله ی این مواد می باشد.
